Anglikanska crkva pokušavala je više puta, od kraja
HúH i tokom prve polovine HH veka, da preuzme vodeću ulogu u razjedinjenom
hrišćanskom svijetu kako bi opet "svi jedno bili". Obraćali
su se protestantskim, pravoslavnim crkvama, starokatoličkoj crkvi,
s ciljem potpunog sjedinjavanja.
Poslije Prvog svetskog rata Anglikanska crkva se obraćala Carigradskoj
patrijaršiji po pitanju sjedinjenja, ali i pitanju anglikanskog
rukopoloženja. Carigradska patrijaršija je 22. jula 1922. donela
rešenje da priznaje anglikansko rukopoloženje i apostolsko prejemstvo
njenog episkopata. Istovetno su postupile i jerusalimska patrijaršija
i kiparska arhiepiskopija. Tim povodom obratio se vaseljenski
carigradski patrijarh svim autokefalnim pravoslavnim crkvama,
22. avgusta 1922. tražeći mišljenje po navedenim pitanjima. U
isto vreme obavestio je pravoslavne crkve o rešenjima svog Sinoda:
1. da je hirotonoja (posvećenje episkopa) anglikanca Matije Parkera,
od strane četiri episkopa "događaj istorijom zasvedočen";
2. da postoje neophodni elementi za episkopsku hirotoniju; da
pravoslavni episkopi bogoslovi nisu izražavali sumnju u to; 4.
da praksa crkve pokazuje d pravoslavna crkva nikada nije podvrgla
sumnji autentičnost anglikanskog rukopoloženja ili da je izjavljivano
da bi ga trebalo obnavljati u slučaju prisajedinjavanja; da su
patrijarsi i arhijereji pravoslavni, u pismima anglikanskim episkopima,
upotrebljavali reči i izraze koji su uobičajeni samo za pravoslavne
arhijereje ("Ljubljenom bratu u Hristu", "Visoko
preosvećenom" itd).
Sveti arhijerejski Sinod pravoslavne crkve, pod brojem 1297.
od 31. avgusta 1922. uputio je ovo pitanje na hitnu ocenu i predlog
arhimandritu dr Vikentiju Vujiću, koji je potom podneo referat
sv. Sinodu 17. novembra 1922. s predlogom "da se ceo kompleks
pitanja dogmatskog, moralnog i disciplinarnog karaktera, kao i
pitanje same hirotonije, može rešiti samo na zajedničkom sastanku
zakonitih zastupnika obeju crkava (pravoslavne i anglikanske,
sakupljenih ili na Vaseljenskom saboru ili na zajedničkom zasedanju
naročitih crkvenih komiteta. Potom je sv. Sinod ceo predmet izneo
pred Sv. arhijerejski Sabor (10.úH 1923.), a Sabor je odlučio
da se pribavi stručno bogoslovensko mišljenje od Bogoslovenskog
fakulteta.
Pravoslavni bogoslovski fakultet se sv. Sinodu podneo 18. juna
1923. referat prof. A. Dobroklonskog i N. Glubokoskog po pitanju
autentičnosti anglikanske hirotonije, koje je potom fakultetski
savet usvojio. Osnovne misli referata, kako ih navodi prof. Dušan
Glumac, svode se na sledeće: 1. Za sjedinjenje anglikanske crkve
kao celine sa katoličanskom pravoslavnom: prva (tj. anglikanska
je dužna da primi sve ustanovljene dogmate druge crkve, pošto
prethodno putem svog unutarnjeg savetovanja dođe do opšte saglasnosti
na ovo. Akt takvog sjedinjenja treba da usledi sa saglasnošću
svih autokefalnih pravoslavnih crkava; 2. Ako se ne postigne saglasnost
cele Anglikanske crkve, onda je moguće, pod istim uslovima, delimično
sjedinjenje zasebnih njenih grupa koje su se saglasile na ovo;
3. Želeti bi bilo da se radi oprezno i da se ne žuri sa aktom
sjedinjenja; 4. Treba ustanoviti "kakvom inovernom redu pripada
ta Crkva; 5. Delimično ovo je neophodno za priznavanje važnosti
anglikanskog rukopoloženja. Kako izgleda, može se priznati da
se u Anglikanskoj crkvi sačuvalo "apostolsko prejmstvo (apostolica
successio), rukopoloženja... Potrebno je da Anglikanska crkva
iznese jasno i oređeno gledište u ovom smislu na rukopoloženje,
koje se vrši u njoj; Pored svega ovoga potrebno je konstatovati
da u pravoslavnim crkvenim krugovima, i u specijalno naučno-kritičkim
istraživanjima preovlađuje misao da se anglikanska rukopoloženja
mogu priznati da imaju snagu tajanstvene radnje.
Prema ovom referatu Sv. arhijerejski Sinod je rešio 10. septembra
1923. da referat za Sv. arhijerejski Sabor napiše episkop bitoljski
gospodin Josif. Dalje je bilo predloženo da se to pitanje reši
na Vaseljenskom Saboru u Carigradu. Uglavnom se otezalo sa rešavanjem
pitanja hirotonije i drugih doktrinarnih razlika između pravoslavnih
crkava i Anglikanske. Po ovom pitanju ništa nije rađeno do 1930.
godine, kada je arhiepiskop kenterberijski uputio, 24. februara
1930, poziv carigradskom patrijarhu Fotiju da dođe na Lambetsku
konferenciju (konferencija celog anglikanskog episkopa koja se
održavala svakih 10 godina u Lambetskoj palati arhiepiskopa kenterberijskog),
sa molbom da patrijarh pozove i sve autokefalne pravoslavne crkve
da upute po jednog delegata na tu konferenciju. SPC je zastupao
episkop bački Irinej. Nakon završene Lambetske konferencije episkop
Irinej je podneo izveštaj o toku konferencije. Prema tom izveštaju,
na čelu pravoslavnih delegata u Londonu bio je NJ. sv. patrijarh
Aleksandrijski Meletije. Sve pravoslavne crkve, sem moskovske
patrijaršije koja nije učestvovala, imale su po jednog mitropolita
ili episkopa kao delegata. Na sastancima pravoslavnih arhijereja
i delegata anglikanskih episkopa pretresana su pitanja o sv. euharistiji
i hirotoniji (posvećenju episkopa), kao i o ostalim svetim tajnama,
crkvenim autoritetima i disciplini, o Sv. pismu i Sv. predanju,
interkomuniji, pa je rešeno da se obrazuje "Zajednička doktrinarna
komisija" od pravoslavaca i anglikanaca, koja će detaljno
pretresati sva pitanja i doneti zajedničke predloge i rešenja.
Po povratku sa Lambetske konferencije patrijarh aleksandrijski,
sa svojim sv. Sinodom, doneo je 2. Hú 1930 rešenje da se priznaje
valjanost anglikanske hirotonije, i da se o tome obavesti carigradska
Patrijaršija i ostale autokefalne crkve.
Na navedenim stavovima i zaključcima se ostalo. Do ključnog cilja
- sjedinjenja pravoslavnih crkava sa Anglikanskom nikada nije
došlo. Međutim, delovala su društva i organizacije pravoslavnih
crkava i Anglikanske crkve koja su radila na "bratskom povezivanju".
Tako je na pr. 1926. osnovano Društvo prepodobnog Sergija Radonješkog
i sv. mučenika Albanija, inicijativom emigrantskog ruskog i britanskog
studentskog pokreta. Društvo se sastojalo od anglikanaca i pravoslavnih
koji su radili na zbliženju ovih dveju crkava. Svake godine društvo,
koje je imalo oko 500 članova, sazivalo je zajednički sabor. Pravoslavni
i anglikanci provodili su nedelju u zajedničkoj molitvi i na tim
molitvenim skupovima raspravljali pitanja iz crkvenog života.
Društvo je imalo svoj časopis "Sabornost", priređivalo
predavanja po celoj Engleskoj. Organizovalo je posete pravoslavnih
Englezima i Engleza pravoslavnima. Jedni u drugima su gledali
svoju braću, bez obzira na veroispovest, ne gledajući na razliku
u obredima verovali su u jednu svetu, sabornu i apostolsku crkvu.
Pitanje valjanosti anglikanske herotonije bilo je aktuelno do
kraja međuratnog razdoblja. U časopisu "Christian east"
(1936) kanonik Duglas piše da su se po pitanju valjanosti anglikanske
hirotonije izjasnile u korist valjanosti carigradska, aleksandrijska,
jerusalimska i rumunska. Mišljenje antiohijske, srpske, grčke,
bugarske i poljske nije bilo poznato, dok "velika ruska crkva"
nije mogla slobodno izjaviti svoje mišljenje.
