Hrvatske ustaške vlasti, u čijoj režiji je sprovedeno čišćenje zapadne Slavonije od „srpskog nakota", nisu se zadovoljile samo time što su slavonske Srbe brutalno pobile ili zverski prognale s njihovih vekovnih ognjišta. Ustaška vlast sistematski je pristupila organizovanom uklanjanju tragova srpskog vekovnog života i kulturnog stvaralaštva u toj oblasti.

Opljačkana je, teško oštećena i srušena većina hramova i drugih verskih objekata Srpske pravoslavne crkve, uključujući i katedralnu crkvu i episkopski dvor u Pakracu. U drugoj polovini 1991. i prvih šest meseci 1992. godine prognani su gotovo svi sveštenici Srpske pravoslavne crkve, a parohijski domovi većinom minirani. Zbog toga je svaki verski život preostalog srpskog stanovništva bio onemogućen, pa čak i umrli i grozno umoreni Srbi, retko su mogli da budu sahranjeni po pravoslavnim hrišćanskim običajima.

Umorene Srbe ustaške vlasti su sahranjivale, po pravilu bez prisustva rodbine, u neobeležene grobove. Sasvim su, još početkom 1992. godine, umakla i zvona malog broja do tada još neporušenih pravoslavnih hramova.

„Demokratski svet" sve je znao o stravičnim događajima i divljanju ustaša, ali je ćutao. Hrvatska je imala podršku, a Srbi su satanizovani. Nije ni čudo, takvo ponašanje „demokratskog sveta" definisali su i kanalisali moćna Amerika i Nemačka i papska država Vatikan.

Srbi u gradskim naseljima, isto kao i Hrvati, radili su u državnim preduzećima i ustanovama i njihova egzistencija je u najvećoj meri zavisila od odnosa državnih vlasti prema njima. Pravo upravljanja ovim preduzećima i ustanovama, odmah po dolasku Tuđmana i njegovog HDZ na vlast, dato je hrvatskoj (ustaškoj) vlasti, odnosno „prvoborcima" HDZ.

Prvi potez tako ustoličene vlasti bio je otpuštanje Srba sa posla i njihovo šikaniranje na sve moguće načine tako da su oni koji nisu otpušteni bili prinuđeni da sami napuste posao.

U takvim zlim vremenima po Srbe u Hrvatskoj, mnogi od njih se odriču svoje nacionalne pripadnosti. I pored njihove spremnosti da po svaku cenu ostanu lojalni hrvatskoj vlasti, čak i uz odricanje od svojih nacionalnih prava, pripadnici nove hrvatske (ustaške) vlasti nastavili su svoj krvavi pir. Kampanjom otpuštanja Srba sa posla i stvaranjem osećaja nesigurnosti i ugroženosti kod njih počelo je etničko čišćenje gradskih naselja u zapadnoj Slavoniji, ali rezultati te ustaške kampanje nisu zadovoljili hrvatsku hadezeovsku vlast i lokalno hrvatsko stanovništvo.

Zbog toga se polovinom 1991. godine odnos prema Srbima radikalizovao, njihove kuće su minirane i paljene, privredni objekti i imovina uništavani, a objavljeni su i spiskovi nepodobnih Srba predviđenih za hapšenja i likvidaciju. Ove metode pokazale su se kao izuzetno delotvorne u ostvarivanju ustaškog cilja - etničkog čišćenja gradskih naselja, pa su ona još u jesen 1991. godine bila već, velikim delom etnički čista. Deo Srba iz gradskih naselja otišao je kod srodnika u većinska srpska sela, a deo u izbeglištvo u Republiku Srbiju ili u srpski deo tadašnje BiH. Sasvim je izvesno da je etničko čišćenje gradskih naselja u zapadnoj Slavoniji započinjao na isti način i u približno isto vreme što nedvosmisleno upućuje na zaključak da je izvršeno na osnovu ranije sačinjenog plana, donetog na najvišem nivou Tu-đmanove vlasti.

Piše: Tihomir M. Stojanović
Sutra: Seča uglednika