Malo je naselja o kojima postoje onovremena svedočanstva o njihovom nastanku i naseljavanju. U red tih malobrojnih ide selo Zagorica kod Topole. Selo je vrlo staro i prvi put se u pisanim spomenicima pominje 1476. godine, u turskom popisu koji je obavljen sedamanest godina po propasti Srbije (1459), dakle u vremenu kada se okupaciona vlast ustalila a unutrašnje prilike bile sređene.

Nikada, verovatno, neće biti razjašnjeno koliko puta se od tada Zagorica praznila i punila novim stanovništvom. Srećom, njeno poslednje naseljavanje za vreme Turaka je poznato, zahvaljujući njenom privremenom žitelju u tom vremenu Gaji Panteliću Vodeničareviću, čija su kazivanja jedan od glavnih izvora za našu istoriju novijeg vremena.

O tom naseljavanju, obavljenom pre Kočine krajine (1788), Gaja Pantelić Vodeničarević, kasnije znamenita ličnost Prvog srpskog ustanka, pričao je u više navrata profesoru Isidoru Stojanoviću, koji je prikupljao građu za Srpsko učeno društvo, te je tako sačuvano dosta dragocenih podataka. Po tom kazivanju, kada je poturčenjak iz Mostara Mula Husein, doseljen u Palanku (tada zvanu Hasan-pašinu), kupio od Mula Selejmana Kićanovića selo Zagoricu, on je naseli dovodeći „raju" iz više naselja. Tako u Zagoricu, u kojoj su bili veliki pčelinjak (kovanluk) i vodenica, prvo naseli iz Žabara Petra, Karađorđevog oca, da čuva pčele, i Gajinog oca Panteliju Desimirovića, da bude vodeničar (otuda njegovi potomci nose prezime Vodeničarevići). Potom se dosele Jovan Živanić iz Žabara, Panta sa ocem vrtarom iz Svetlića, Nedeljko, Dobrovoj i Stanoje iz Rače, Đorđe Živanić iz Rakinca, Mijailo Preko, Simeun Ćosa i braća Stanko i Stanoje Marisavljevići iz Kusatka, Milovan i Stevan Markovići i Mijat Avramović iz Ivanče, braća Pantelija i Sima iz Saranova, Antonije i Aleksa sa ocem takođe iz Saranova, Petar Čokić iz Masloševa, a Mula Husein naseli još i nekog Ciganina iz Ratara, da mu bude pintor.

Malo je ovih doseljenika došlo dobrovoljno, no više ih je, kako ističe Gaja Pantelić, „pribeglo u Zagoricu što im je zulum turski dodijao". Od dobra se ne beži, kaže narodna poslovica i, poput Zagorice, koja je pravo kolonističko selo, ovako je uglavnom popunjavana većina šumadijskih naselja.

Zanimljivo je da su se potomci ovih naseljenika do danas zadržali u Zagorici, čineći glavninu njenog stanovništva. Kočina krajina, najveće srpsko oslobodilačko pregnuće XVIII veka, premda nesrećnog kraja, istorijski je značajna pre svega po tome što je osvedočila snagu ustaničkog pokreta koji je doneo kratkotrajnu slobodu za kojom se, pokolenjima, žudilo. Ali, važnije od toga, bilo je saznanje da Srbima niko drugi ne može, i neće, doneti slobodu do oni sami. Jer, Kočina krajina je bila, što se već i ranije, nebrojeno puta, dešavalo, zloupotrebljavanje srpske težnje za slobodom u korist stranih interesa. Između Beča i Stambola, u žrvnju dveju imperija, čije je i lice i naličje vladavine i okupacije dobro znao, srpski narod se, najzad, počeo pribirati oko vlastitog etničkog stožera kao uporišta i uzdanice. Osvešćeni, preživeli Kočini dobrovoljci će nesmirenički čekati Prvi srpski ustanak, a neće biti retki ni oni koji će i prednjačiti u njemu. Preci i rodonačelnici mnogih današnjih porodica u Gruži, Jasenici i Lepenici su bili zapaženi učesnici Kočine krajine. Mnogi od njih, stupivši u frajkor, zapisani su u sastavu čete kojom je neposredno komandovao kapetan Koča Anđelković. Međutim, niti je ova četa cela Krajina, niti su popisani svi učesnici ovog značajnog istorijskog pokreta.

Piše: Mile Nedeljković
Sutra: Pregnuće iz beznađa