Ko je sve bio gradonačelnik jugoslovenske prestonice od 1944. godine do danas

Od stolara do Dražinog unuka

Kontroverzni Bogdan Bogdanović. Američki stil Žike Kovačevića. Čović sebi naplaćivao kaznu zbog prolaska „na crveno", Đinđić delio jabuke na pijaci

Mihailo Stolarić, stolar, bio je prvi gradonačelnik Beograda, 1944. godine. Potpredsednici su bili jedan učitelj i jedan docent univerziteta. Stolarić je bio gradonačelnik, odnosno predsednik Narodnooslobodilačkog odbora grada do 1947. godine.

Tih posleratnih godina Beograd je bio podeljen na regione, a ono što bi odgovaralo današnjoj Skupštini grada zvalo se Narodnooslobodilački odbor. Predsednik Odbora od 1947. do 1951. godine bio je predratni političar Ninko Petrović, član Izvršnog odbora leve zemljoradničke stranke. To je bio kratkotrajan period saradnje nove komunističke vlasti s građanskim partijama. Ubrzo su gradonačelnike postavljali partijski funkcioneri.

Đurica Jojkić, koji je nasledio Petrovića, bio je prvi čovek Beograda u dva mandata - od 1951. do 1955. i od 1957. do 1961. godine.

- Pozvao me je Petar Stambolić i rekao da od sutra idem na novu dužnost u grad - rekao je Jojkić, objašnjavajući kako je s funkcije ministra za prosvetu i kulturu došao na novu funkciju.

U međuperiodu, od 1955. do 1957, gradonačelnik je bio Miloš Minić, jedan od tadašnjih najuticajnijih partijskih rukovodilaca. Jubilarni peti gradonačelnik Beograda bio je Milijan Neoričić, od 1961. do 1965. godine.

Pravi smisao i političku težinu ovoj funkciji dao je Branko Pešić, jedan od najpopularnijih gradonačelnika koji se, ujedno, i najduže zadržao na tom mestu - od 1965. do 1974. godine. Pešić je postao član KPJ sa 20 godina, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i član Republičke skupštine. Jedan od članova njegovog kabineta kojem je, inače, to bio prvi posao u politici, bio je predsednik SRJ Slobodan Milošević.

Narednih osam godina, od 1974. do 1982. godine, prvi čovek glavnog grada bio je Živorad Kovačević. Pravnik po struci, član SK od 1946. godine, gradonačelnik je kome se pripisivalo najviše finansijskih skandala i afera - „slučaj Medenica" i afera sa GP „Rad" koja je završila bekstvom direktora ovog preduzeća u inostranstvo. Posle optužbi da je umešan u malverzacije u „Beograd-inženjeringu", ošišan kao američki marinac, s diplomom američkog Berkli univerziteta, Kovačević se obratio Beograđanima u jednoj televizijskoj emisiji poričući svaku umešanost u aferu:

- Bio sam jednom na gradilištu ove firme i tamo nije bilo ni žena, ni muzike, ni velikog kreveta.

Poznat po svojim smelim idejama, gradonačelnik Beograda od 1982. do 1986. godine bio je Bogdan Bogdanović. Profesor Arhitektonskog fakulteta, nosilac najviših nagrada AVNOJ-a, ostao je upamćen kao nadrealista zalutao u komunalce koji je pokušao da uneozbilji jedno preozbiljno vreme. Ostao je upamćen i po tome što je obavio sve pripreme koje su njegovi naslednici trebalo samo da realizuju - urbanistički plan i novi statut glavnog grada.

Prvi čovek Beograda od 1986. do 1989. godine bio je Aleksandar Bakočević. Ostao je upamćen po šetačkim subotama od Slavije do Kalemegdana. Po odlasku s ove funkcije postao je predsednik Skupštine Srbije i član Ustavnog suda.

Prvi koji je na mesto gradonačelnika došao referendumom bio je Milorad Unković. Protivkandidat mu je bio potonji gradonačelnik - Slobodanka Gruden. U vreme „prinudnog upravnika grada", od 1989. do 1992, Beograd je postao veliko gradilište u koje je uloženo milijardu dolara. Tadašnjem gradonačelniku najviše se zameralo što je u vreme devetomartovskih demonstracija dopustio da tenkovi izađu na ulice.

- Vlast ima pravo da se brani. Armija deluje kada je ugrožen glavni grad - „branio" se Unković.

Prva žena u istoriji Beograda bila je dr Slobodanka Gruden. Već naredne godine, 1993, DEPOS je tražio njenu ostavku jer „nije reagovala na mnoge incidente u gradu". Prepirke tadašnje gradonačelnice i sadašnje prve dame Jugoslavije dr Mire Marković dizale su novinske tiraže. Juna 1994. godine, pošto je Nebojša Čović izabran za gradskog premijera, Gruden podnosi ostavku.

Standard za gradonačelnika dignut na doktorski nivo „spušten" je na magistarski postavljanjem Nebojše Čovića za gradonačelnika pre četiri godine. Iako su mnogi mislili da je s njegovom karijerom gotovo, pošto je njegovom odlasku s funkcije predsednika GO SPS „pomogao" Slobodan Milošević, napredovanje do mesta gradonačelnika pripisivano je gospođi Marković. Čovićev prvi zadatak bio je „kozmetičke prirode" - vratiti osmehe na lica gradskih službenika. Borio se gradonačelnik i protiv uličnih tezgi, dilera i pornografskih slika u izlozima trafika, a išao je čak i dotle da sam sebi naplati kaznu zbog prelaska ulice na crveno. „Doktorski nivo" ponovo je uspostavljen imenovanjem 13. gradonačelnika dr Zorana Đinđića, februara 1997. godine, posle osvajanja lokalne vlasti koalicije „Zajedno" u Beogradu. Gradonačelnik koji se nije libio da narodu deli jabuke pred izbore na Kalenić pijaci ostao je na toj funkciji samo sedam meseci. Ostao je upamćen po prvoj akciji „Za čistiji grad" i aktivnostima na obnavljanju voznog parka GSP. Više od godinu dana vršilac dužnosti gradonačelnika Beograda bio je dr Milan Božić. Od pre tri dana, glasovima SPO i SPS, 14. gradonačelnik glavnog grada je Vojislav Mihailović, unuk četničkog generala Dragoslava Draže Mihailovića.

Nataša Mijušković